Çalışanların sosyal güvenlikle ilgili olarak merak ettikleri konulardan birisi de prim iadesidir. Yani yıllar boyu SGK’ya ödenmiş primlerin emekli olmaksızın kendilerine iade edilip edilmeyeceğini merak ederler. Nitekim okurlarımdan Serpil Batum Hanımefendi de aynı konuyu sorduğu mailinde diyor ki: “Sadettin Bey, ben 1955 doğumluyum. Emeklilik şartlarımı (SSK) 7800 günle ve yaş itibarıyla doldurdum. Fakat emekli sandığı emeklisi babamdan yetim maaşı alıyorum. Sağlık karnem de onun üzerine tabii. Ben rahatsızlığımdan dolayı BMM emeklisi rahmetli babamın sağlık imkânlarından yararlanmak için kendi emekliliğimi olmak istemiyorum. Fakat maddi olarak da zor durumdayım. Bu durumda kendi SSK primlerimi SGK’dan almak istiyorum. Ne yapabilirim?”Sorunun cevabına geçmeden önce belirtelim ki sosyal güvenlik sistemimizde prim iadesi (toptan ödeme) uygulaması vardır. Ancak bu, çok istisnai hallerde mümkündür. Yani asıl olan kişilerin ödedikleri primler karşılığı emekli aylığı almalarıdır. Bunun yanında eğer bayan sigortalılar 58, erkek sigortalılar 60 yaşlarını doldurdukları halde prim gününü tamamlayamamışlarsa, ödenmiş yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta primleri kendilerine iade edilir. Ayrıca 50/55 yaşını doldurduğu halde erken yaşlanma teşhisi konan ve gerekli prim gününü tamamlayamamış olanlara da prim iadesi yapılır.
Bu bilgiler doğrultusunda Serpil Hanım’ın sorusuna dönersek, kendisi emeklilik için gerekli prim gününü ve yaşı tamamladığı için, emekli aylığına hak kazanmıştır. Dolayısıyla kendisine toptan ödeme (prim iadesi) yapılmayacak, emekli aylığı bağlanacaktır. Kendisi 58 yaşına geldiğinde, emeklilik için gerekli prim gününü tamamlamamış olsaydı, o takdirde prim iadesi yapılabilirdi.
Son olarak, prim iadesinin yapıldığı bir başka durum da sigortalının ölümü sonrasında dul ve yetimlerine aylık bağlanamaması halidir. Yani sigortalı vefat eder de eş, çocuk ve ana-babaya aylık bağlanması için yeterli prim günü bulunmaz ise, mevcut ödenmiş primleri aynı hak sahiplerine toptan ödenir.Görüldüğü üzere, SGK tarafından yapılan prim iadesi yaygın bir uygulama olmayıp, sınırlı şartlar altında mümkündür. Zira sosyal güvenlikte asıl amaç, birikmiş primlerin kişilere toplu olarak iade edilmesi değil, uzun vadeli ödeme yapılmasıdır.
Babamın aylığından neden kesinti yapılıyor?
Soru: Sadettin Bey, internette gördüğüm bir soru-cevap yazınıza binaen bir sorum olacaktı. Babam, 2006 yılında SSK emeklisi oldu ve 1 Eylül 2007 tarihinde kendi adına bir şirket kurdu. 2009 Aralık ayına kadar SGDP kesintisine maruz kalmadığı halde, bu tarihten itibaren her ay söz konusu kesinti yapılmakla beraber, en son 2010 Temmuz ayında ise bunun üstüne gecikmeli SGDP kesintisi yapıldı. İnternette rastladığım yazınızda, yeni kanunla Bağ-Kur emeklilerinden aylık SGDP kesintisi yapıldığından bahsetmişsiniz. Ancak babam SSK emeklisi olduğu halde bu kesintinin sebebi ne olabilir? Levent İbrahimoğlu
Cevap: Değerli okurum, yazımı okumuşsunuz fakat konuyu biraz eksik anlamışsınız. Sadece Bağ-Kur emeklileri değil nereden emekli olursa olsun, emeklilikte Bağ-Kur kapsamında (şirket ortağı, esnaf, vb.) çalışan bütün emekliler %15 oranında destek primi ödemek zorundalar. Bu oran 2010 yılı için %14 olup, gelecek yıl itibarıyla %15 olarak uygulanmaya başlanacak. Dolayısıyla SSK emeklisi olarak şirket kuran babanız da bu yıl %14 oranında destek primi ödemektedir. Aslında bu destek primini 2007/Eylül ayı itibarıyla ödemeye başlayacaktı ancak zamanında ödeme yapmadığı için SGK tarafından gecikme zammıyla birlikte tahsil edilmektedir. Yani babanız için yapılan kesinti yasaldır.
Saadettin ORHAN/Bugün/11.9.10