Türk Ticaret Kanunu’nun 1522’nci maddesi uyarınca ‘Küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri tanımlayan ölçütler, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’nun görüşleri alınarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından yönetmelikle düzenlenir. Yönetmelik Resmi Gazete’de yayımlanır. Bu ölçütler Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili tüm hükümlerine uygulanır.’
Diğer yandan aynı kanunun 1523’üncü maddesinde hükme bağlandığı üzere ’… Küçük ve orta ölçekli işletme ölçütleri, sermaye şirketleri için de geçerlidir. Bu ölçütlerin üzerindeki sermaye şirketleri ise büyük sermaye şirketi sayılır. Bu bağlamda ‘esas faaliyet konularından biri, varlıkları güvenilir kişi sıfatıyla geniş bir kitle adına muhafaza etmek olan bankalar, yatırım bankaları, sigorta şirketleri, emeklilik şirketleri ve benzerleri’ küçük ve orta ölçekli olsalar dahi büyük sermaye şirketi sayılmaktadır.
19.10.2005 gün ve 2005/9617 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan ‘Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkındaki Yönetmelik’in 4’üncü maddesinde Bakanlar Kurulu’nun 10.09.2012 gün ve 2012/3834 sayılı kararı ile yapılan değişiklikle ‘Küçük ve Orta Büyüklükte İşletme(KOBİ): 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 40 milyon Türk Lirası’nı aşmayan ve yönetmelikte mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılan ekonomik birimleri ve girişimleri ifade etmektedir. (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkındaki Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 4 Kasım 2012 gün ve 28457 sayılı Resmi Gazete) KOBİ tanımlaması içerisinde yer alan mali bilânço bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağladığı kaynakları gösteren mali tablodur.
Net satış hasılatı ise; ‘bir işletmenin brüt satışlarından satış iskontoları ve iadeleri ile diğer indirimlerin düşülmesi sonucu bulunan’ tutardır.
10.09.2012 gün ve 2012/3834 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan yönetmelik değişikliği uyarınca KOBİ’ler çalıştırdıkları eleman sayısı ve iş hacmine göre üç gruba ayrılmaktadır. Şöyle ki:
* Mikro işletme: 10 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hâsılatı veya mali bilânçosundan herhangi biri 1 milyon Türk Lirası’nı aşmayan işletmeler.
n Küçük işletme: 50 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hâsılatı veya mali bilânçosundan herhangi biri 8 milyon Türk Lirası’nı aşmayan işletmeler.
* Orta büyüklükteki işletme: 250’den az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 40 milyon Türk Lirası’nı aşmayan işletmeler olarak değerlendirilecek.
KOBİ’ler çalışan sayıları veya mali bilgilerinin tespitine yönelik olarak; diğer işletmelerle olan sermaye ve oy hakkı ilişkilerine göre de bağımsız işletmeler, ortak işletmeler ve bağlı işletmeler olarak ikiye ayrılmaktadır.
* Bağımsız işletme; gerçek veya tüzel kişilerin sahip olduğu ve yönetmelik gereği ortak veya bağlı işletme sayılmayan işletmedir. Bir işletme;
– Başka bir işletmenin yüzde 25’ine ve daha fazlasına sahip değilse,
– Herhangi bir tüzel kişi veya kamu kurum ve kuruluşu veya birkaç bağlı işletme tek başına veya müştereken, söz konusu işletmenin yüzde 25 veya daha fazla hissesine sahip değilse,
– Konsolide edilmiş hesaplar düzenlemiyorsa ve konsolide hesaplar düzenleyen başka bir işletmenin hesaplarında yer almıyorsa ve bu nedenle bağlı bir işletme değilse, bağımsız işletme kabul edilir.
* Ortak işletme bir işletmenin tek başına veya bağlı işletmeleriyle birlikte hakim etki yaratmayacak şekilde başka bir işletmenin oy hakları veya sermayesinin yüzde 25 ve fazlasına ve yüzde 50’si ve daha azına sahip olması, yahut kendisinin oy hakları veya sermayesinin yüzde 25 ve daha fazlasına ve yüzde 50’si ve daha azına başka bir işletmenin hakim etkisi yaratmayacak şekilde sahip olması durumunda bunlar ortak işletme sayılır. Bu belirlemede sermaye ve oy payından yüksek olan esas alınır.
Yukarıda yer alan yüzde 25 oranı;
– Üniversiteler, üniversitelerin kurduğu vakıflar ve kâr amacı gütmeyen araştırma merkezleri,
– Bölgesel kalkınma fonları da dahil kurumsal yatırımlar,
– Yıllık bütçesi 25 milyon Türk Lirası’ndan az olan veya nüfusu 5 binden az olan yerlerdeki belde belediyeleri dahil belediyeler ve köy tüzel kişilikleri tarafından aşılsa bile bu işletme bağlı işletme ilişkilerine sahip olmaması şartıyla bağımsız işletme sayılır.
* Bir işletme;
– Başka bir işletmenin sermaye veya oy haklarının çoğunluğuna sahip olma,
– Başka bir işletmenin yönetim, yürütme veya denetim kurulu üyelerinin çoğunluğunu atama veya izleme yetkisine sahip olma,
– Başka bir işletmenin hissedarı veya ortağı olup, bu işletmenin diğer hissedarları veya ortaklarıyla yaptığı anlaşma ile bunların oy haklarının çoğunluğunu tek başına kontrol etme hakkına sahip olma, şartlarından en az birini taşıması halinde, bu işlemlerden ilki hakim, diğeri işe bağımlı işletmedir.
kaynak:Veysi SEVİĞ/ITO G/16.9.2012