3308 S. Mesleki Eğitim Kanun’u Kapsamındaki Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Eğitim Gören Öğrencilerin sosyal güvenliklerinin sağlanması yönelik mevzuat düzenlemeleri 05/06/1986 tarihli 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanun’u, 03/07/2002 tarihli Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 12/05/2010 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ve diğer ikincil mevzuat düzenlemelerinde yapılmıştır.
a. Aday Çırak,Çırak Ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerin Statülerinin Değerlendirilmesi :
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 3 üncü maddesinde ve Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinde aday, çırak, işletmelerde mesleki eğitimin tanımı yapılmıştır. Bu nedenle aday çırak,çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilerin statülerinin değerlendirilmesi 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ve Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği çerçevesinde yapılması gerekir.
Aday Çırak;
3308 sayılı Kanunun 3. maddesine göre aday çırak, çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğinin ön bilgileri verilen kişidir. Yönetmeliğin 4 üncü maddesi ise benzer bir tanımlama ile aday çıraklık, “Çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine iş yeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğin ön bilgileri verilen ve öğrencilik haklarından yararlanan kişi olarak tanımlanmıştır.”
3308 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi ile İlköğretimi bitirmiş olanların, bir mesleğe hazırlık amacı ile çıraklık dönemine kadar işyerlerinde aday çırak olarak eğitilebileceği belirtilmiştir.
Çırak;
3308 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre çırak, çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişidir. Yönetmeliğin 4 üncü maddesi ise benzer bir tanımlama ile çıraklık, çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine iş yeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğin ön bilgileri verilen ve öğrencilik haklarından yararlanan kişi olarak tanımlanmıştır.
3308 sayılı Kanunun 10 uncu maddesine göre çırak olabilmek için aranan şartlar belirtilmiştir.
a) 14 yaşını doldurmuş, 19 yaşından gün almamış olmak,
b) En az ilköğretim okulu mezunu olmak,
c) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak.
Ancak 19 yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden
geçmemiş olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir. Aday çırak ve çırakların statüleri 3308 s. Kanunun 11 inci maddesinde açıklanmış ve aday çırak ve çırakların öğrenci statüsünde olup, öğrencilik haklarından yararlanacakları, işyerinde çalışan işçi sayısına dahil edilmeyecekleri belirtilmiştir.
İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrenciler :
3308 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde “İşletme”, mal ve hizmet üreten kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerleri; “İşletmelerde Meslek Eğitim” ise mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletme ve kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları eğitim uygulamaları olarak tanımlanmıştır.
Kanunun 18 inci maddesinde yirmi ve daha fazla personel çalıştıran işletmelerin, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az, yüzde onundan fazla olmamak üzere, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptıracağı hüküm altına alınmıştır.
b. 5510 Sayılı Kanuna Göre Aday Çırak, Çırak Ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerin Durumları :
5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin b bendine göre 05/06/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası hükümleri uygulanır ve bunlar 4/a kapsamında sigortalı sayılırlar. Bu kişiler analık sigortası hükümlerinden yararlanamazlar. Aynı zamanda bu kişilerden Uzun Vadeli Sigorta Kollarına ilişkin yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta primleri kesilmez. Bu nedenle Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilerden kesilen primler emeklilik hesabında dikkate alınmaz, Uzun Vadeli Sigorta uygulamasında sigortalılık başlangıcı olarak değerlendirilmez. Ancak bu çalışmalarından dolayı verilen sigorta sicil numaraları, kişinin daha sonraki sigortalı çalışmalarında kullanılabilir.Bu sigorta sicil numarası ile daha sonra normal sigortalı olarak prim ödemeye devam edebilir. Bu durumda normal sigortalı olarak prim ödemeye başladığı ilk tarih sigortalılık başlangıcı olarak değerlendirilir.
c. Aday Çırak, Çırak Ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerin Tescili Bildirimleri ve Primlerin Ödenmesi
Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrencilerin bildirimleri, Milli Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullarınca yapılır. Bu kişilerin eğitim gördükleri yerler Çıraklık ve Mesleki Eğitim Merkezleri olduğundan, bu okullar Kurumumuza en geç sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihe kadar verilecek işyeri bildirgesine istinaden tescil edilirler. Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilerin bildirimleri bu işyeri dosyaları üzerinden yapılacaktır.
3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler, meslek liselerinde okuyanların sigortalılıkları 5510 sayılı Kanun 7 inci maddesi gereğince meslekî eğitime başladıkları tarihten itibaren başlamaktadır. 5510 sayılı Kanunun 8 inci maddesi gereğince bu kişilerin işe giriş bildirgesi ile sigortalılık başlangıç tarihinden önce Kuruma bildirilmesi gerekmektedir. 3308 sayılı Kanunun 213 üncü maddesinde sigortalıların tescilli ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Kanunun 213 üncü maddesi ile ;
“Kurum müdürlüklerince; ilk defa sigortalı olacak aday çırak, çırak ve öğrenci/kursiyerler için üç nüsha “Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi” düzenlenerek işe başlamadan bir gün önce Sosyal Güvenlik Kurumuna gönderilir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından onaylanan bildirgeden iki nüshası kurum müdürlüklerine gönderilir. Kurum müdürlüklerince, bildirgenin bir nüshası saklanmak üzere dosyasına konulur. Diğer nüshası aday çırak, çırak veya öğrenci/kursiyere verilir. Daha önce sigortalı olan aday çırak, çırak ve öğrenciler için sigorta giriş işlemi Internet şifresi almış Kurumlarca, Sosyal Güvenlik Kurumunun web adresinden yapılır. İki nüsha Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi yazıcıdan alınarak bir nüshası saklanmak üzere dosyasına konulur. Diğer nüshası aday çırak, çırak veya öğrenciye verilir.
Kurum müdürlüklerince; sözleşmeli aday çırak, çırak ve öğrenci/kursiyerlerin prim ödeme gün ve prime esas kazanç tutarlarını gösteren liste, Sosyal Güvenlik Kurumunun Internet adresinden elektronik ortamda her ay güncellenerek onaylanır. Onaylanan aylık prim ve hizmet belgesinin çıktısı alınıp en geç, izleyen ayın sonuna kadar bir örneği ödemenin Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılması için, ilgili saymanlık/malmüdürlüğüne gönderilir. Bu belgenin bir örneği de kurumda saklanır.” Hükmü getirilmiştir.
Aday çırak,çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler Kurumumuza 7 nolu Aylık Prim Hizmet Belgesi ile bildirilirler. Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilerin yaşlarına uygun sigorta primine esas kazançları üzerinden %1 oranın kısa vadeli sigorta kolları primi kesilir ve Kurumlarınca ödenir. (5510 sayılı Kanun Madde 81). Bu kişilerden uzun vadeli sigorta kollarına ait prim kesilmediğinden prim teşviklerinden faydalanamazlar. Bu nedenle aylık prim hizmet belgesinin e-bildirge sisteminden gönderilmesi sırasında kanun numarası seçmelerine izin verilmez.
| 7 NOLU BELGE: 3308 SAYILI KANUNDA BELİRTİLEN ADAY ÇIRAK, ÇIRAK VE MESLEKİ İŞLETMELERDE EĞİTİM GÖREN ÖĞRENCİLER (MEB İŞYERİ OLARAK TANIMLANMIŞ OLANLAR TARAFINDAN SEÇİLEBİLİR) (PEK: 15 Günlük Asgari Ücret) |
|||
| Seçilebilecek Kanun Numarası | Kanun numarası seçilemez | ||
| Sigorta Kolları | Sigortalı Hissesi (%) |
İşveren Hissesi (%) |
Toplam Hisse (%) |
| Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi | – | 1 | 1 |
Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilerin sigorta primine esas kazançları ( SPEK) yaşlarına uygun ödenecek asgari ücretin %50 sidir. Bu kişilerin bildiriminde 2010 yılı için dikkate alınacak sigorta primine esas kazançları aşağıdaki gibidir. Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören öğrenci, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin % 30’undan aşağı ücret ödenemez.
16 Yaşından Büyükler İçin 16 Yaşından Küçükler İçin
| Dönem | Günlük | Aylık | Günlük | Aylık |
| 01.01.2010-30.06.2010 Dönemi | 12,15 | 364,50 | 10,35 | 310,50 |
| 01.07.2010-31.12.2010 Dönemi | 12,68 | 380,40 | 10,80 | 324,00 |
Kurum Müdürlükleri aday çırak,çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler için düzenlenecek asıl,ek veya iptal nitelikteki aylık prim hizmet belgeleri en geç belgenin ilişkin olduğu dönemi izleyen takvim ayının 7 sinde saat 23.59’a kadar e-sigorta ile göndermek zorundadırlar. Belgenin gönderilmesi gereken sürenin son gününün resmi tatile rastlaması halinde aylık prim hizmet belgesi, son günü izleyen ilk iş günü saat 23:59 a kadar, Kuruma e-sigorta kanalıyla gönderebilirler.
Çıraklık ve Mesleki Eğitim Merkezleri, aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilere ait iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası primlerini takip eden dönemin (Örneğin 15.01.2010-14.02.2010 dönemine ait primler 14.03.2010 tarihine kadar) sonuna kadar Kuruma öderler.
d. Aday Çırak, Çırak Ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Öğrencilerin Sigortalılığın Sona Ermesi
Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim öğrencilerin çıraklık ve eğitim sürelerinin bitiminde sigortalılıkları sona erer. Bu kişilerin işten çıkış bildirimlerinin Çıraklık ve Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüklerince 5510 s. Kanunun 9. maddesi gereğince yapılması zorunludur.”