Sosyal yardımlaşma vakıfları, yardım talebinde bulunan kişilerle ilgili olarak kısaca SOYBIS olarak adlandırılan Sosyal Yardım Bilgi Sistemi’nden gerekli araştırmaları yaparak talebi kabul veya reddeder. SOYBIS sisteminde 8 ayrı kurumun elektronik kayıtlarından 22 ayrı sorgulama kısa süre içerisinde tamamlanır. Şimdi sorgulama yapılan bu kurumlar ve sorgulama türlerine kısaca değinelim. Sorgulama yapılan kurumların başında Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü gelir. Bu kurumun kayıtlarından yardım talep eden kişinin, kişi ve aile nüfus kayıt örnekleri ile olay ve adres bilgileri sorgulanıp tespit edilir. İkinci sorgulama yakında İstihdam Genel Müdürlüğü’ne dönüşecek olan İş-Kur kayıtlarından yapılır. Burada kişinin İş-Kur kaydının olup olmadığı, işsizlik sigortası, kısa çalışma ödeneği ve iş kaybı tazminatı alıp almadığına bakılır. Aynı şekilde, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesine alınarak yeninden yapılanma sürecine giren SHÇEK Genel Müdürlüğü kayıtlarından da evde bakım aylığı ödemesi ile ayni-nakdi yardım yapılıp yapılmadığı sorgulanır.
SGK KAYITLARI
Kayıtlarından sorgulama yapılan bir başka kurum da Vakıflar Genel Müdürlüğü’dür. Buradan da talepte bulunan kişiye muhtaçlık aylığı ödemesi ile kuru gıda yardımı yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Gelir İdaresi Başkanlığı kayıtlarından ise kişi ve ailesinin vergi mükellefiyeti ile araç sahipliği sorgulaması yapılır. Aynı şekilde Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü kayıtlarından kişilerin gayrimenkul sahiplikleri araştırılır. SYDGM kendi kayıtlarından da sırasıyla şartlı nakit transfer bilgileri, gelir getirici proje bilgileri ve sosyal yardım bilgilerinin araştırmasını yapar. Sorgulama kapsamındaki bir başka teşkilat da Tarım ve Köyişleri Bakanlığı olup, buradan çiftçi kayıt sistemi sorgulamaları gerçekleştirilir. Ve nihayet SGK kayıtlarına inilerek kişilerin sosyal güvenlik bilgileri, sağlık müstehaklık durumları ile 2022 Sayılı Kanuna göre maaş alıp almadıklarına bakılır.
SGK kayıtlarından sorgulamada, yardım talep eden kişinin hem kendisi ve hem de eşi için 5510 Sayılı Kanun’un 4. maddesine göre a (eski SSK), b(eski Bağ-Kur) ve c (Emekli Sandığı) bendine göre sigortalılık, emeklilik ve sağlık provizyon durumları ayrı ayrı kontrol edilir. Aynı sistemden bir başka sorgulama da 2022 aylığı alınıp alınmadığının kontrolüne yöneliktir. Bu sorgulamalarda 4/a sigortalıları açısından primi ödenen son dönem ile işten çıkış olup olmadığı, 4/b sigortalıları açısından ise borçlu olup olmadıklarına ilişkin kayıtlar çeşitli şekillerde önem kazanır.
BİR ÖRNEK
İşte bunun en son örneklerini geçici olarak başka illere gönderilen Van’lı depremzedelerle ilgili basına da yansıyan olaylarda gördük. Örneğin Erciş’te bir akaryakıt istasyonunda çalışırken deprem nedeniyle evi ve çalıştığı işyeri hasar gören bir depremzede, resmi makamların girişimi ile geçici olarak İzmir’e taşınıyor. Deprem nedeniyle işvereni, bir süredir prim belgelerini kuruma verememiş. Bu nedenle, işten çıkışı sistemde görünmüyor. Bu durumda SOYBIS sisteminden yapılan sorgulamada halen sosyal güvence kapsamında görünüyor. Bu nedenle geçici yerleşme bölgesindeki vakıf, kendisine yardım yapamıyor. Yine bir başka sorun da bu depremzedenin İş-Kur’dan işsizlik ödeneği alıp alamayacağı noktasında doğuyor. Çünkü çalıştığı işyeri ve işinden kendisi mi ayrıldı, yoksa işvereni tarafından mı çıkarıldı? Sorun bu noktada düğümleniyor.
İşvereni, henüz prim belgesini veremediği için çıkışını dahi gösterememiş. İşte SOYBIS sistemi, olağan durumlar için mükemmel işleyen bir program. Futbol hakemlerinin sıkça söylediği gibi gördüğünü çalıyor. Ama Van’lı depremzedelerde olduğu gibi olağanüstü durumlarda yetkililerin acilen inisiyatif kullanmaları ve programda gerekli değişikliklerin yapılması gerekiyor.
Okur sorusuna cevap
* Babam 1996 yılının Eylül ayında vefat etti. 1995’in Mayıs ayında Bağ-Kur başlangıcı var. Öldüğü güne kadar 15 ay tarım Bağ-Kur sigortası mevcut. 24 ay askerlik süresi var. Askerlik borçlanması yaparak, anneme ölüm aylığı bağlatma hakkına sahip olabilir miyiz? (ALİ COŞAN)
* 2926 Sayılı Tarım Bağ-Kur sigortalılığından ölüm aylığı şartları 2 Ağustos 2003 tarihinde değişti. Bu tarihten önce ölüm aylığı alabilmek için üç tam yıl sigortalılık yeterliydi. Sonradan beş yıla çıktı. Ancak babanızın öldüğü tarihte üç yıl sigortalılık şartı geçerli. Ayrıca babanız öldüğünde aktif tarım Bağ-Kur sigortalısı olduğu için, anneniz o günkü mevzuata göre askerlik borçlanması da yapabilir. Zaten 5510 Sayılı Kanun, askerlik borçlanması hakkını daha da genişletti. 21 aylık borçlanma ile babanızın toplam sigortalılık süresini 36 aya çıkarıp annenize ölüm aylığı bağlatabilirsiniz.
KAYNAK: CELAL KAPAN / YENİ ASIR/ 16.12.2011